اقتصاد آینده – آذربایجان شرقی ) : امین همتی متولد 24/7/65 از پرسنل حراست شرکت توزیع نیروی برق تبریز است. وی به عنوان بزرگترین مجموعه‌دار سکه و اسکناس در جهان شناخته می‌شود. به همین مناسب به پای صحبت با وی نشستیم.
از چه زمانی به جمع‌آوری سکه و اسکناس علاقه‌مند شدید؟
از کودکی، نسبت به جمع‌آوری سکه و اسکناس علاقه‌مند بودم. مجموعه‌ی کوچکی داشتم و به‌تدریج این مجموعه را گسترش دادم. به خاطر دارم که اولین بار از دستفروش‌های مقابل مصلی تبریز چند سکه خریدم و کارم را برای جمع‌آوری سکه و اسکناس آغاز کردم. در 9 سالگی در حد یک مجموعه‌دار کوچک، سکه و اسکناس داشتم.
چطور به جمع‌آوری سکه علاقه‌مند شدید؟
از دوران کودکی برایم جالب بود که یک سکه به چه دلیلی ارزشمند است و خط و فلز به‌کار رفته در آن دارای چه مضامینی است و چگونه یک سکه از دیگر سکه‌ها ارزشمندتر می‌شود.
مجموعه‌ی سکه و اسکناس شما در چه مکان‌هایی به نمایش درآمده است؟
طی سال‌های 90 تا 96 به مدت هفت سال در موزه‌ی شهر عمارت شهرداری تبریز، بخشی از مجموعه‌ی شخصی‌ام در تالار سکه و اسکناس با مدیریت خودم در معرض عموم بود.
چه تعداد سکه و اسکناس در مجموعه‌ی شما موجود است؟
مجموعه‌ی سکه و اسکناس بنده در دنیا از نظر تعداد با فاصله‌ی زیاد در رتبه‌ی اول قرار دارد. مجموعه‌ی بنده شامل 18 هزار سکه از اقصی نقاط دنیاست که 12 هزار سکه غیرتکراری است. همچنین نزدیک به 7 هزار اسکناس نیز در مجموعه‌ی بنده موجود است.
مجموعه‌ی سکه و اسکناس شما از چه غنا و گستردگی‌ای برخوردار است؟
مجموعه‌ی سکه و اسکناس من به ضرس قاطع گسترده‌ترین و متنوع‌ترین مجموعه‌ی حال حاضر جهان است. سکه و اسکناس 197 کشور مورد تایید سازمان ملل متحد، 21 کشور نیمه‌خود مختار و هر کشوری که در حال حاضر موجود است، در این مجموعه وجود دارد. از نظر گستردگی زمانی هم، هر کشوری که به صورت رسمی پس از جنگ جهانی اول موجودیت یافته است در این مجموعه وجود دارد و سکه‌های قدیمی‌تر را نیز شامل می‌شود.
به غیر از سکه و اسکناس، موارد دیگر مهمی نیز در مجموعه‌ی شما به چشم می‌خورد؟
در این مجموعه ژتون‌ها، اعانه‌های محلی، چک‌ها، اسکناسهای نمونه، یادبودها، مدال‌ها، اسکناسهای خطا (error)، اسکناسهای اضطراری، حواله و مجموعه‌ی بزرگی از سنگ، کریستال و اشیای تزیینی وجود دارد.
ژتون‌ها چه کاربردی دارند و چه تعداد از آن در مجموعه‌ی شما وجود دارد؟
ژتون‌ها در بعضی کشتی‌ها، شهرداری‌ها، اتوبوس‌ها، زندان‌ها، شهربازی‌ها و تلفن‌های عمومی استفاده می‌شدند و در حال حاضر 2000 ژتون در این مجموعه‌ی به چشم می‌خورد.
به چه اسکناس‌هایی، اسکناسهای خطا، اضطراری و نمونه گفته می شود؟
اسکناس‌هایی که دارای ایراد در تصویر، نوشته، چاپ یا هرگونه حالت غیرعادی از اسکناسهای دیگر باشند را اسکناس خطا می‌گویند. اسکناسهای اضطراری نیز در زمان‌های بحران اقتصادی کاربرد دارند؛ برای مثال در جنگ جهانی و در زمان فروپاشی اقتصادی آلمان و بی‌ارزشی پول چاپ شده‌اند. همچنین پیش از توزیع رسمی هر اسکناس، اسکناسهای نمونه‌ای منتشر می‌شود تا به تایید رسمی برسد؛ پس از تایید چاپ شوند و این اسکناس‌ها به جهت تیراژ انگشت‌شمار بوده و دارای شماره سریال صفر می‌باشند.
آیا تا به حال به عنوان یک مجموعه‌دار بزرگ در دوره‌های آموزشی به عنوان مدرس حضور داشته‌‌اید؟
از سال 87 تاکنون چندین مورد موزه‌ی تخصصی آموزشی از جمله در دانشگاه علمی کاربردی دوکمال برای دانشجویان و موزه‌ی شهر (عمارت ساعت) در راستای اعتلای فرهنگ و آموزش عموم شهروندان برگزار کرده و نیز به صورت خصوصی آموزش‌هایی برای علاقه‌مندان داشته‌ام.
یک مجموعه‌دار بزرگ، باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
هر مجموعه‌دار باید شروع و پایان سوژه‌‌ای را که جمع‌آوری می‌کند از لحاظ سیر تاریخی و از لحاظ فرایند تولید به‌خوبی بشناسد و از سیر تکامل آن آگاهی کامل داشته باشد. مجموعه‌داری فقط جمع‌آوری صرف اشیای قدیمی نیست، بلکه مجموعه‌دار باید با آگاهی کامل، مجموعه‌ی خود را جمع کند و حتی در حوزه‌ی تخصصی خود، تولید علم کند.
برای مثال یک مجموعه‌دار حرفه‌ای باید در مجموعه‌ی خود یک دوره‌ی تاریخی خاص یا یک مکان جغرافیایی خاص را به طور کامل جمع‌آوری کند. مجموعه‌داری پول هم یعنی شناخت کافی از سیر تحول سکه و اسکناس و نشان دادن آن در مجموعه‌ی خود. در نتیجه، یک مجموعه‌دار حرفه‌ای سکه و اسکناس باید از علومی همچون فلزشناسی، خط‌شناسی، زبان‌شناسی و جغرافیا آشنا بوده و از موارد تخصصی‌ای چون جغرافیای تاریخی، آغاز و پایان سلسله‌ها، پایتخت‌های نظامی و سیاسی و محدوده‌ی نفوذ قدرت‌ها شناخت و آگاهی داشته باشد.
پول به عنوان یک اثر هنری و اساس استقلال هر کشور است؛ نماد وحدت، قدرت و رفاه یک ملت در گذشته، حال و آینده است و همچنین تاریخ انتشار پول و گردش آن در کشور، آیینه‌ای دقیق و منعکس‌کننده‌ی تاریخ سیاسی و اقتصادی آن کشور محسوب می‌شود.
علت ضرب سکه و چاپ اسکناس نیز بسیار مهم است و باید یک مجموعه‌دار از اقتصاد کشوری که سکه و اسکناس آن را جمع‌آوری می‌کند آشنا باشد و بالا و پایین اقتصاد را درک کند. برای مثال سکه‌ی طلایی در ایران وجود ندارد که مربوط به سال 87 باشد و یا سکه‌ی 100 تومانی روز جهانی آمار یک سکه‌ی خطا است.
همینطور در مورد سکه‌های تاریخی، مجموعه‌دار باید از دوره‌ها و درجه‌های مختلف سکه در مجموعه‌ی خود داشته باشد و در رده‌ی بعدی مهم این است که سکه‌های مجموعه‌ی وی بیشتر از سکه‌های با درجه‌ی عالی و خوب باشد.
آیا گروه یا انجمنی در سطح منطقه یا جهان در رابطه با مجموعه‌داران وجود دارد؟
بله؛ انجمن‌های ویژه‌ی مجموعه داران در سطح جهان وجود دارد و فعالیت میکنند. از ایران تنها من در این انجمن‌ها عضو هستم و از کشورهایی چون چین، ژاپن و هند نیز اعضایی در این انجمن حضور دارند.
چه فعالیت‌هایی در این انجمن‌ها رخ می‌دهد؟
اعضای این باشگاهها، در شبکه‌های اجتماعی، سکه‌های جعلی را شناسایی و معرفی میکنند یا اگر کسی سکه‌ای دارد که قادر به شناسایی نام پادشاه و دوره‌ی ضرب آن نیست، در این باشگاهها به اشتراک می‌گذارد و دیگر متخصصان آن را شناسایی میکنند. همچنین سکه‌ها در چنین باشگاه‌هایی به چهار رده‌ی عالی، خوب، متوسط و بد درجه‌بندی می‌شوند. مجموعه‌داران، نمایشگاه‌ها و موزه‌های جدید تخصصی و مرتبط راه‌اندازی شده معرفی می‌شوند و حتی به منظور خرید و فروش سکه و اسکناس تاریخی نیز تعاملاتی برقرار می‌شود.
تصاویر حک شده بر روی سکه‌ها دارای چه مضامین و نمادهایی هستند؟
بر روی سکه‌ها نمادهای مختلفی حک می‌شود. این نمادها شامل باورها، رهبران و بزرگان، اسطوره‌های ملی و مذهبی، آیین‌ها و سمبل‌ها می‌شود. کمتر سکه‌ای را سراغ داریم که حاوی فلسفه‌ی دینی، آیینی و سمبلی نباشد. به طور مثال بر روی سکه‌ها و اسکناس‌ها تصاویر و پادشاهان و اسطوره‌های معنوی، درختان، گیاهان و موجودات مقدس، اعداد و حروف مقدس و علت این موضوع اتصال آنها به یک صورت ماورایی بوده است.
بر روی اسکناس‌ها چه مضامینی چاپ می‌شود؟
بر روی اسکناس‌ها نیز اشخاص سیاسی، معنوی، درختان مقدس، لفظ، حروف و اعداد مقدس و یا مکان‌های تاریخی چاپ می‌شود. علت انتشار تصاویر حاوی نمادهای مقدس، اتصال آنها به یک قدرت ماورایی است.
جنس اسکناس‌ها از چه تنوعی برخوردار است؟
اولین بار در دوره‌ی ایلخانی، اسکناسی با عنوان چاو مبارک از جنس نوعی کاغذ متفاوت منتشر شد. اکثر اسکناس‌ها کاغذی بودند. برخی اسکناس‌ها روی پوست چاپ شده بودند که بیشتر حالت دستی داشته و به مثابه‌ی سند بودند. برخی از جنس الیاف هستند؛ برای مثال برخی اسکناسهای موریتانی، بوتان، موزامبیک، تانزانیا، گینه بیسائو، روآندا، صحرا. معمولا کشورهایی که از درخت کمی برخوردار هستند به الیاف روی می‌آورند و اسکناسهای الیافی، بهترین کیفیت با بالاترین کارایی هستند. برخی اسکناس‌ها نیز از جنس پلیمر و پلاستیک هستند. اسکناسهای کشورهای هنگ‌کنگ، ایسترآیلند، پاراگوئه، مالزی، قطب شمال، قطب جنوب، کانادا و استرالیا از این نوع هستند. دنیا به سمت استفاده از اسکناسهای پلیمری می‌رود چرا که این اسکناس‌ها از دوام بیشتری برخوردار بوده، ضد آب هستند و بهداشتی‌تر به شمار می‌آیند و چیزی را روی خود نگه نمی‌دارند.
اولین اسکناس ایران و جهان چه زمانی به چاپ رسیده است ؟
چاو نام پول کاغذی است که در دوره‌ی ایلخانیان، گیخاتوخان در شهر تبریز اسکناسی را در جهان اسلام به چاپ رساند. چاو یک قطعه کاغذ مربع شکل بود که در یک طرف آن گیخاتو و لااله الا الله محمد رسول الله منقوش و در وسط آن ارزش چاو از نیم درهم تا ده درهم درج می‌شد. عبارت "پادشاه جهان این چاو مبارک را روان گردانید تغییر و تبدیل کننده را با زن و فرزند به یاسا رسانند و مال او را جهت دیوان بردارند" نیز در آن نقش بسته بود.
اولین اسکناس جهان نیز در دودمان سونگ چین به چاپ رسید.
اولین سکه جهان چه زمانی ضرب گردیده است ؟
سکه‌های الکتروم در پادشاهی لیدیه در ترکیه کنونی در هزاره‌ی اول پیش از میلاد ضرب گردیده است. آلیاژ الکتروم با توجه به استحکام بیشتر مناسب‌تر از طلا برای ضرب سکه بود. در این آلیاژ علاوه بر طلا و نقره مقادیری از فلزات دیگر مثل مس و پلاتین نیز دیده می‌شود.
جنس سکه‌های امروزی بیشتر از چه نوعی است؟
سکه‌های امروزی از جنس نیکل و برنز هستند و حتی امروزه سکه‌هایی از جنس آهن با روکش طلایی و نقره‌ای ضرب می‌شود و سکه‌های طلا که کاربرد مبادله‌ی روزمره‌ی عمومی ندارند نیز ضرب می‌شود.
جمع‌آوری سکه و اسکناس چه اهمیتی برای آن شهر و دیار دارد؟
وجود مجموعه‌های اینچنینی، به دلیل اهمیت بسیار زیاد پول در جهان، قدرت و اعتباری برای شهر و فرهنگ به حساب می‌آید. کسانی که با اقتصاد، هنر، جامعه‌شناسی، تاریخ و ادبیات آشنا باشند بیشتر به اهمیت آن واقف هستند. امروزه دغدغه‌های روزمره به قدری زیاد است که انسان‌‌ها فرصت دیدن مظاهر و میراث فرهنگی دیگر کشورها را از نزدیک ندارند و نمایش چنین مجموعه‌هایی فرصتی بی‌بدیل برای چنین افرادی است.
کار مجموعه‌داری چه مسایل و مشکلاتی در پی دارد؟
مجموعه‌داری کاری فوق‌العاده دشوار است. مجموعه‌دار باید عاشق مجموعه‌داری باشد تا با زجر و مشقت این کار کنار بیاید. برای مجموعه‌داری هزینه، زمان و ابزرا نیاز است. من همواره بر این باور بوده‌ام که یک مجموعه‌دار خادم فرهنگ است و در حالیکه هیچ سودی از مجموعه‌داری نمی‌برد، از این کار خسته نمی‌شود. این کار را جز عشق نمی‌توان چیز دیگری تفسیر کرد. از طرفی به دلیل شرایط حاضر، پول ما قابلیت برابری با دیگر کشورها را ندارد و این مسئله مجموعه‌داری را برای امثال ما بسیار مشکل ساخته است و با زجر و مشقت بسیار این مجموعه را جمع‌آوری کرده‌ام.
معنی واژه اسکناس و ریشه‌ی آن چیست؟
ریشه‌ی واژه‌ی اسکناس، آسی‌نیا در فرانسوی است که در زبان روسی به صورت آسیگناتسیا و در زبان فارسی، با تغییر لفظی در دوره‌ی فتحعلی شاه قاجار به صورت اسکناس درآمد. آسی‌نیا در زبان فرانسه به معنای تضمین پرداخت وجه از طرف دولت بوده است.
معیار درجه‌بندی سکه‌ها چیست؟
سکه‌ها بر یازده دسته تقسیم می‌شوند.
1- پروف: کلمه‌ی پروف به معنی تست شده است. به سکه‌هایی که قبل از ضرب اصلی به شکل آزمایشی ضرب می‌شوند. پروف گفته می‌شود که بالاترین کیفیت را دارند.
2- بانکی:کلمه بانکی در ایران به معنی در چرخه قرار نگرفته یا رایح نشده است.
3 - تقریبا بانکی: این درجه‌بندی برای سکه‌هایی به کار می‌رود که سایش بسیار کمی در قسمت‌های برجسته‌ی سکه دارند.
4 بی‌نهایت عالی: در این درجه‌بندی سایش در قسمت‌های برجسته‌ی سکه دیده می‌شود و در بعضی قسمت‌های سکه خراش‌های سطحی و عمیق دیده می‌شود اما مقدار آن زیاد نیست.
5 بسیار عالی: در این نوع درجه‌بندی ساییدگی‌های کم و زیادی روی قسمت‌های برجسته و پهنه‌ی اصلی سکه دیده می‌شود و وضوح جزییات در این سکه‌ها کمتر است.
6 عالی: سکه‌ها در این درجه از سایش و خراش های ریز و درشت فراوانی برخوردارند ولی نقش‌های آن کاملا پیداست.
7 بسیار خوب: سایش قسمت های برجسته سکه را صاف کرده است اما همچنان کلیات سکه پیداست.
8 خوب: جزییات کاملا از بین رفته و نقش‌های برجسته نیز تا حد زیادی صاف شده است که می‌توان نوشته‌ها و سال ضرب سکه را خواند.
9 تقریبا خوب: نقش‌های برجسته کاملا صاف شده و تا لبه‌ی دور سکه پایین رفته تا جایی که نوشته‌ها به سختی خوانده می‌شود.
10 متوسط: سایش به حدی زیاد است که نقش و پهنه سکه با هم یکی شده و فقط بعضی از کلمات را می‌توان خواند.
11 ضعیف: سکه کاملا مسطح شده و هیچ چیزی مشخص نیست.
نگهداری سکه‌ها جهت مصون ماندن از آسیب‌ها چه شرایطی را می‌طلبد؟
سکه ها با قدمت زیاد، با کیفیت و کمیاب باید در محفظ های به نام کاور یا کپسول نگهداری شود. این کاورها از گرد و خاک و ساییدگی سکه را حفظ میکنند. سکه‌های با درجه‌بندی متوسط و به پایین در کپسول‌های متوسط به پایین با جنس پلاستیکی نگهداری می‌شوند. این کپسول‌های متوسط از ورود هوا و گردو خاک جلوگیری میکنند. کپسول‌های درجه‌ی یک نیز کپسول‌های مستطیل‌شکلی هستند که کاور آنها توسط شرکت‌های سازنده از نظر اصالت و صدمه گارانتی می‌شوند. شرکت‌های معدودی از جمله «NGC» و «PCGS» در جهان هستند که چنین خدماتی را ارائه می‌دهند.
اصالت سکه ها را چگونه باید فهمید؟
اصلی ترین مشکل مجموعه داران مبتدی سکه، سکه های تقلبی است،که باید با آموزش و آشنایی با ابزار و روشهای تشخیص سکه و مشورت از اساتید باتجربه اقدام به خرید سکه‌ی گرانقیمت کنند و با کمک گرفتن ازشرکتهای جهانی که اصالت سکه را تایید میکنند.
گفتگو از ساسان نیک رفتار خیابانی و مهدی زنده‌رزم
دیدگاه